Montage van brugvoeg type 2c

Met ‘renovatievoeg’ type 2d volgens ETAG n°032 deel 4 is veel ervaring opgedaan. Nederland ligt er vol mee. De montage van type 2c is een relatief nieuwe ervaring. Alhoewel de variant al decennia bestaat, werd deze noch in het thuisland van onze fabrikant SBD, noch in de Benelux vaak voorgeschreven. De reden moet worden gezocht in de vereiste inbouwomstandigheden. Recent heeft onze montagepartner Strukton ervaring opgedaan met de inbouw van zo’n tweehonderd meter bij een project in Gent. Dit artikel gaat over de bevindingen.

In het artikel ‘renovatievoegen’ behandelden we de voorgeschreven renovatiemodellen van de enkelvoudige voegovergangen met klauwprofiel. Type 2c is vermeld in standaardbestek 260. Onlangs werd het echter ook voorgeschreven in een Nederlands bestek. Type 2c wordt ‘door middel van hechting’ verbonden aan beton en asfalt van landhoofd en brugdek. De verbinding wordt verkregen met een uit polymeerbeton gemaakte overgangsbalk tussen walsprofiel en ondergrond. Deze maakt deel uit van de constructie. Om de gewenste hechting te verkrijgen is een aaneengesloten droge periode van circa vier dagen vereist en een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid. Zie ook het feitenoverzicht concept 1.4a1 in de MKM.

Tot dusver heeft geen enkele fabrikant van voegovergangsconstructies een ETA-certificaat volgens ETAG 032. In de voorfase werd door middel van een referentielijst echter afdoende aangetoond dat het fabricaat “minstens vijf jaar in vergelijkbare omstandigheden werd toegepast, waarbij de deugdelijkheid gedurende minstens 25 jaar werd aangetoond”.

Het project ‘Gent N60 – brugrenovatie’ werd in 2019 in opdracht gegeven bij Stadsbader. Buiten het vervangen van de voegovergangsconstructies moesten ook opleggingen en asfalt worden vernieuwd. De beoogde uitvoeringstermijn was in het voorjaar van 2020 maar door twijfels over de stevigheid van het viaduct, aanvullende onderzoek en versteviging van de pijlers werden de werkzaamheden twee jaar uitgesteld.  Fase 1 vond plaats in de zomer van 2022, fase 2 in oktober. Gelukkig was het in beide perioden enige dagen ononderbroken droog waardoor speciale maatregelen achterwege konden blijven.

Voor aankomst van de montagespecialisten van Strukton Civiel werd het wegdek inclusief de voegen volledig geasfalteerd. Vervolgens werd de benodigde sparing door de hoofdaannemer ingezaagd en het asfalt uitgebroken. Dit zagen dient nauwkeurig te worden gedaan. Bij een te grote sparing is onnodig veel duur polymeerbeton nodig! Ook het uitbreken dient voorzichtig te gebeuren in verband met beschadiging van beton en asfalt. Strukton maakte de voeg vervolgens schoon en straalde het contactvlak. Het behoeft geen toelichting dat het stralen droog dient te gebeuren. Daarna werden de voegovergangsconstructies op hun plaats gebracht en gesteld. Daarvoor zijn twee methoden beschikbaar. Het Expertisebureau Beton & Staal van de Vlaamse overheid (EBS) bepaalde dat de constructie moest worden “opgehangen” aan hoeklijnen die werden afgesteund op het asfalt. De andere methode  – stellen op stekken – had de voorkeur van onze montagespecialisten omdat daarbij geen fixatie in het asfalt nodig is. Niet onbelangrijk is te vermelde dat elke vorm van transport de nodige aandacht heeft. Een type 2c is veel minder stijf dan andere varianten en verbuigt snel.

Omdat het bij dit project ging om voegen van veertig meter, moesten een aantal veldlassen worden aangebracht. Deze verbindingen werden gestraald en vervolgens met het meegeleverde verfsysteem geconserveerd. Op advies van onze fabrikant SBD werd Vibrox XL van de Belgische fabrikant Resiplast gebruikt. Met dit polymeerbeton werd bij eerdere projecten goede ervaringen opgedaan. Het materiaal werd in twee lagen aangebracht. Daarbij werd de verhouding tussen de componenten afgestemd op de omstandigheden. Bij een schuine ondergrond moet de mortel immers goed blijven staan en niet teveel vloeien. De mortel werd afgestrooid met een steenslag voor voldoende stroefheid. Tot slot werd de voeg afgedicht met een voegrubber. Daarna kon de weg weer worden opengesteld voor verkeer.

Voegovergangsconstructies voor fiets- en voetgangersbruggen

Fiets- en voetgangersbruggen zijn kunstwerken in de civieltechnische betekenis. Net als bruggen en viaducten voor zwaarder verkeer, valt het ontwerp onder de Richtlijn Ontwerpen Kunstwerken (ROK). Dit geldt alleen voor projecten van Rijkswaterstaat, maar ook lagere overheden kunnen de richtlijn volgen. De ROK verwijst voor voegovergangsconstructies naar de RTD 1007. In deze serie van vier documenten is een onderscheid gemaakt in constructies voor autowegen en niet-autosnelwegen. Kunstwerken voor langzaam verkeer hebben geen aparte categorie. Gesteld kan worden dat de aangedragen oplossingen daarom te fors gedimensioneerd zijn voor fiets- en voetgangersbruggen.

De meeste fiets- en voetgangersbruggen worden alleen gebruikt door wandelaars en al dan niet gemotoriseerde fietsers. Daarbij wordt in het ontwerp soms rekening gehouden met incidenteel gebruik door onderhouds- en calamiteitenvoertuigen. Deze wagens zijn weliswaar zwaar, maar de oplegdruk is niet groter dan 1 N/mm². Alleen in geval van heftrucks of andere voertuigen met harde banden is sprake van hogere puntlasten. De verkeerssnelheid is altijd relatief laag.

De meerkeuzematrix (RTD 1007-1) kent als laagste verkeerscategorie “wegen met weinig vrachtverkeer en bovendien uitsluitend bestemmingsverkeer”. Het bijbehorende aantal zware voertuigen bedraagt 50.000 per jaar per rijstrook. De stelling dat de in het document aangedragen voegafwerkingen zijn overgedimensioneerd voor toepassing in fiets- en voetgangersbruggen is hiermee onderbouwd. Goede alternatieven zijn echter voorhanden.

Waterdichte dilatatievoegprofielen worden al decennia met succes toegepast in bijvoorbeeld parkeergarages, hellingbanen en parkeerdaken. Het gaat hier om een categorie bouwstoffen waarmee veel ervaring is opgedaan in burgerlijke en utiliteitsbouwprojecten. De verkeerslasten en passeersnelheden op een parkeerdak of hellingbaan zijn vaak hoger dan op een fietsbrug. De belastbaarheid is dus geen punt. Qua waterdichtheid zijn de B&U-voegprofielen superieur aan de oplossingen uit de meerkeuzematrix. Een winkel onder een parkeerdak is veel gevoeliger voor lekkage dan een landhoofd van een brug of viaduct.

Het meest toegepaste waterdichte Buchberger dilatatievoegprofiel is type VA.8.95. Dit product kent een aantal varianten en is uitermate geschikt voor toepassing in fiets- en voetgangersbruggen. De VA.8.95 heeft een maximale bewegingscapaciteit van 40 (± 20) mm. Wanneer dit niet voldoende is, dan zijn de VA.8.115 (± 30 mm) en de VA.8.135 (± 40 mm) beschikbaar. In alle gevallen gaat het om dezelfde staalconstructie. Alleen het tussenrubber varieert.

Type VA.8.95 heeft net als alle andere waterdichte Buchberger voegprofielen een aparte folie. Dit ligt veilig onder het harmonicavormige tussenrubber. Ook wanneer het rubber wordt beschadigd, treedt geen lekkage op. Dooizouten krijgen dus geen kans.

Het profiel is leverbaar in verschillende uitvoeringen. Het moment van inbouw dan wel de toplaag is maatgevend voor de keuze van het profiel. Bij (giet)asfalt wordt doorgaans een waterdichte onderlaag aangebracht. De keuze valt dan op type VA.8.95/.. F. De “F” staat voor (lange) folie. Deze kraagt uit het profiel en is bedoeld om te worden opgenomen tussen twee lagen dakbedekking. Voor brugdekken met een watervoerende toplaag zoals kunsthars, kiest men het profiel met korte folie. De aansluiting tussen de folie en toplaag wordt dan gemaakt met een 5 mm brede kitnaad. Hiermee worden tevens de stuiknaden tussen de profiellengten afgedicht.  De VA.8.95/O tenslotte is bedoeld voor toepassing in ter plaatse gestort beton. Dit profiel wordt standaard geleverd met een sparingsprofiel waarmee een naad aan weerszijden van de voeg wordt gecreëerd. De achteraf in te bouwen voegprofielen zijn leverbaar vanaf een hoogte van 20 mm. Combinaties van verschillende uitvoeringen of hoogten zijn uiteraard leverbaar.

Referentieprojecten:

• Blalobrug Zwolle
• Liniebrug nabij Nigtevecht
• Prins Clausbrug Dordrecht

Voegherstel in kunststofvloer

MIJtech kunststofvloeradvies werkt graag samen met bedrijven die de combinatie service en techniek al wat langer op een hoog niveau in de markt presenteren. In één van de projecten, een parkeerdak in Almere, waar MIJtech al jarenlang inspecties van de toplaag uitvoert en advies uitbrengt ten aanzien van onderhoud en herstel, was een hardnekkig probleem met de aansluiting in een doorgang tussen twee gebouwen. Hier was een lekkende dilatatievoeg aanwezig met een extreem grote werking. De voeg werd belast door personenautoverkeer. Er was behoefte aan een duurzame oplossing waarbij de voeg én waterdicht én berijdbaar moest zijn.

Eenvoudige dilatatievoegconstructies hielden niet lang stand. MIJtech heeft Arcas en SBO Specialistische Bedekkingen en Onderhoudstechnieken bv uitgenodigd om samen tot een oplossing te komen. De bedrijven stelden voor om de bestaande voegconstructie inclusief de aanwezige  ‘verkeersdrempel’ weg te slopen en een vloeistofdicht voegprofiel met voldoende werking op de dakplaten aan te brengen. Het nieuwe profiel – de Buchberger VA.8.115 – heeft een bewegingscapaciteit van ± 30 mm en is leverbaar in de geringe hoogte van 20 mm. Met scheggen van epoxybeton aan weerszijde van het profiel kon dit hoogteverschil eenvoudig worden overwonnen.

In eerste instantie schrokken de partijen van de kostenaspecten. Maar na uitleg en duidelijke garantiestelling, gekoppeld aan de niet positieve ervaringen tot dat moment, koos men voor de degelijke oplossing van Arcas. We zijn nu inmiddels twee winters verder en de gekozen voegoplossing is nog als nieuw.

Kunststofvloeren zijn voor vele industriële, zakelijke en particuliere toepassingen een uitstekende oplossing. Helaas kunnen zich ook problemen voordoen, die meestal het gevolg zijn van een verkeerde vloersysteemkeuze in combinatie met een bepaalde ondergrond. Deskundige en onafhankelijke advisering voorkomt deze problemen. MIJtech kunststofvloeradvies is – voor zover bekend – het enige adviesbureau dat zich in kunststofvloeren (onder andere gietvloeren) heeft gespecialiseerd. Circa 25 jaar ervaring met praktische vakkennis, ondersteund door veel opleidingen, staan garant voor vakmanschap. MIJtech kan onafhankelijk, deskundig en ervaren hulp bij toezicht bieden tijdens applicatie, bij vloerproblemen of bij vloerbeoordelingen.

Tot de werkzaamheden van MIJtech behoren:

• Niet destructief onderzoek: visuele inspecties, vochtmetingen onder de kunststofvloer, hardheids- en stroefheidsmetingen, uitvoeren van kleurscans en glansmetingen, de krasvastheid bepalen en het meten van de elektrische weerstand en/of elektrische spanningsopbouw;
• Destructief onderzoek: bepaling van systeemopbouw en systeemdikte, meting van de hechtsterkte, plaatsbepaling van schademechanismen en bepaling van het type schade;
• Nader onderzoek: microfotografie, laagherkenning en nauwkeurige diktemetingen, blaasvochtanalyse, PH metingen. Dit alles, indien nodig, samen met erkende laboratoria.

Dit artikel is geschreven door René Mijling, directeur/eigenaar van MIJtech. Mijling is gastdocent van Savantis, de schakel tussen het bedrijfsleven en beroepsonderwijs. MIJtech kunststofvloeradvies is lid van de Normcommissie NEC 101 (ESD-ATEX) als vloerenexpert en lid van de EMC-ESD vereniging. Deze vereniging houdt zich bezig met elektromagnetische Compatibiliteit (EMC) en/of statische elektriciteit (ESD).

Voegovergangsconstructies, van bestellen tot plaatsen

Bij de bouw van een nieuwe brug over het Zenne kanaal Brussel-Schelde in Vilvoorde werden ‘waterdichte brugdekvoegen met een dilatatiecapaciteit van 80 mm’ voorgeschreven voor de afwerking van de voegen tussen landhoofden en brugliggers. Aan één zijde van de brug is de voeg zestien meter lang, aan de andere kant 22 meter. Hoofdaannemer CEI De Meyer – medio 2015 opgegaan in BAM Contractors  – bestelde voor het werk van overheidsorganisatie Waterwegen en Zeekanaal nv de voegconstructies van onze fabrikant Schreiber Brücken Dehntechnik (SBD). Een fabrieksmonteur werd ingeschakeld om ze te plaatsen. Hoe verloopt het proces van bestellen tot plaatsen?

Volgens de terminologie van de Nederlandse Rijkswaterstaat gaat het hier om ‘enkelvoudige voegovergangsprofielen met een in constructie opgenomen stalen randprofielen met ingeklemde voegprofielen’. Dit zijn degelijke staalconstructies die al jaren worden toegepast bij kunstwerken. In de nieuwbouwvariant is de verwachte levensduur veertig jaar. SBD produceert  zo’n 3.000 meter per jaar van deze zogenoemde voegovergangsconstructies (voc’s)  en monteert ze doorgaans ook. De kern van elke voc is het klauwprofiel. Hierin wordt het rubber afdichtingsprofiel geklemd waarmee de waterdichting wordt gerealiseerd. De verankering wordt afgestemd op de brugconstructie. Vóór fabricage wordt eerst een ontwerp gemaakt, waarin naast de verankering ook het profiel van de weg inclusief knikken en trottoirs wordt aangegeven.

In het geval van deze brug ging het om twee vlakke voegen zonder knikken of trottoirs. Bijzonder was wel dat het brugdek later zou worden afgewerkt met een bestrating van tien centimeter dikke basaltblokken in een mortelbed en niet, zoals gebruikelijk, met een laag asfalt. Om deze reden moest de constructie flink hoger worden dan normaal. Het eerste ontwerp werd gemaakt op basis van de tekeningen van de opdrachtgever. Na aanpassing van enkele kleine details, konden de voegconstructies in productie worden genomen in de fabriek in Mainhardt.

Op de afgesproken dag werden de brugvoegen aangevoerd. De lengte van zestien meter in één geheel, de voc van 22 meter om vervoertechnische redenen in twee delen. Voor zover mogelijk waren de rubber profielen al in de klauwen aangebracht. Met een mobiele kraan werden de voegconstructies naast de voegen geplaatst. Hier konden de transportsteunen worden verwijderd. Vervolgens werden ze boven de sparing gehangen. De fabrieksmonteur kon op die manier zien welke wapeningsbeugels moeten worden omgezet. Zodra de voegconstructie weer uit de sparing was getild, konden de beugels – zowel van de voeg als van landhoofd en brugdek – met behulp van voorhamer en stootijzer in de gewenste positie worden gezet. Toen de voegconstructies definitief op hun plaats werd gezet, paste alles perfect.

SBD voegconstructies zijn altijd voorzien van een verloren bekisting. Deze 1 mm dikke verzinkte stalen plaat is gemonteerd aan de constructie. Het moet voorkomen dat betonmortel, bij het vullen van de resterende sparing, in de voeg loopt. Alvorens de voegconstructie kan worden geplaatst moet het blik worden voorzien van binddraad. Hiermee wordt de bekisting later strak tegen de voegwanden aangetrokken. Bij deze klus worden de medewerkers van de aannemer ingeschakeld. Zodra de voegconstructies definitief op hun plaats zijn gezet, is de kraan niet meer nodig. Het op de juiste hoogte stellen gebeurt met dommekrachten. De uitvoerder geeft aan wat de juiste positie is. Vervolgens kan de fabrieksmonteur aan de slag. Met behulp van een waterpastoestel en de dommekrachten worden voegconstructies op de juiste hoogte uitgelijnd. Zodra dit is gebeurd, worden wapeningsstaven aangebracht door de beugels en wordt de constructie vast gelast. Daarna kunnen de afstandhouders worden verwijderd.

De twee delen van de 22 meter lange voegconstructie werden aan elkaar gelast. Vervolgens werd de corrosiewering hersteld en het rubber voegprofiel in het kortste deel aangebracht. Hiermee waren de werkzaamheden van de fabrieksmonteur klaar. De afwerking was, zoals altijd, een taak van de hoofdaannemer.

Lekkende parkeerdaken

Sommige parkeerdaken lekken enkele jaren na oplevering al. Langdurige lekkage laat zijn sporen na en geeft een aftandse indruk. Naast esthetisch verval en ongerief kan de indringing van hemelwater ook schade veroorzaken aan voertuigen die onder het dak geparkeerd staan. Lekwater dat door of langs beton sijpelt, wordt namelijk in meer of mindere mate basisch. De lak van een auto of motor is slecht bestand tegen alkalische vloeistoffen. De parkeergebouwen die wij op uitnodiging bezoeken zijn doorgaans lek. Beweerd wordt dat dit het geval is bij 80 tot 90% van alle bovengrondse parkeergarages en parkeerdaken. Waar of niet waar, duidelijk is wel dat er vaak iets mis is met de waterdichtheid van deze bouwwerken. In het artikel ‘Waar zit het lek?’ is aandacht besteed aan de uitvoering van de waterdichte voegafwerking. Met name de details zoals opstanden, hoeken en kruisingen vragen om vakmanschap. Hier worden de meeste uitvoeringsfouten aangetroffen. In de ontwerpfase valt nog meer te winnen. Het verhelpen van lekkage als gevolg van een verkeerde materiaalkeuze of een gebrekkige detaillering is immers ingrijpend en kostbaar. In dit artikel worden zes praktijkvoorbeelden gegeven waar het tijdens de voorbereidingsfase mis kan gaan. Doe er uw voordeel mee!

Losliggende afwerklaag zonder dilatatievoegprofielen

In geballaste dakconstructies is het waterdichte membraan de scheiding tussen de draagconstructie en het pakket daarboven. De materialen boven en onder het membraan worden geacht onafhankelijk van elkaar te bewegen. De praktijk leert vaak anders. De lagen raken toch min of meer verbonden. De voegbewegingen in de draagconstructie leiden dan tot scheurvorming in de bovenlagen en in het membraan. Op de foto zien we de scheuren in een dak met een kunsthars gebonden drainagelaag op een bitumineuze bedekking. Het dak begon kort na oplevering al te lekken. Later zijn alsnog waterdichte dilatatievoegprofielen aangebracht.

Niet gesteunde voegwanden

Voegen die waterdicht worden afgewerkt met een al dan niet gelijmd rubber compressieprofiel of een kitvulling zijn kwetsbaar op de plaatsen waar auto’s passeren. De druk van de passerende voertuigen manifesteert zich als trekkracht in de ongewapende voegwand. Elastisch voegvullingsmateriaal biedt onvoldoende tegendruk om de voegwanden te beschermen tegen afbrokkeling. Het behoeft geen nadere uitleg dat hemelwater hier gemakkelijk indringt.

Gesteunde voegwanden, maar verkeerde elastische afwerking

De foto hiernaast toont een dilatatievoeg in een constructie van kanaalplaten met druklaag. De druklaag is aan beide zijden van de voeg afgewerkt met stalen hoekprofielen die op de kanaalplaten zijn bevestigd. Helaas kon de kit tussen het staal de voegbewegingen al snel niet meer volgen. De foto is acht jaar na oplevering genomen. Aan de schade onder het dek te oordelen lekte het dak toen al jaren.

Voegafwerking niet doorgezet bij de opstanden

Een goede dakbedekking wordt in kuipvorm aangebracht. Dit principe geldt uiteraard ook voor een waterdichte voegafwerking. Het voegprofiel – of de waterdichte laag daarin – dient aan de einden verticaal te worden opgezet. Voegbewegingen eindigen immers niet in de kim.

Toepassing van aluminium voegprofielen in lange lengten

Het temperatuurverschil tussen zomer en winter van een parkeerdak kan zo’n 70 °C bedragen. Staal en beton hebben dezelfde uitzettingscoëfficiënt. Er is dus geen verschil in thermische lengteverandering van een stalen voegprofiel en de betonnen ondergrond. De uitzetting van aluminium is echter twee keer zo groot. Bij grote lengten kan zich dat wreken bij kruisingen en hoekstukken.

Voeg op verkeersdrempel

Het is verstandig de bovenzijde van voegprofielen iets boven het dakvlak aan te brengen. Het voegprofiel is weliswaar waterdicht, maar vervuiling door plasvorming van het harmonicarubber is niet aan te bevelen. Het aanbrengen van een dilatatievoeg op een flinke verkeersheuvel is echter teveel van het goede. Op de foto zien we de schade die is aangericht door spoilers en trekhaken.

Dilataties in wanden en gevels

Dilatatievoegen worden aangebracht om de werking van constructieonderdelen op te kunnen vangen. Zonder voegen zal ongecontroleerde scheurvorming optreden. In feite is een dilatatievoeg dus niets anders dan een geplande scheur. Een strakke lijn in plaats van een grillige. Dilatatievoegen komen voor in wanden, kolommen, vloeren en daken. Aan de afwerking van voegen in vloeren en daken hebben wij in verschillende artikelen al de nodige aandacht besteed. Dit artikel gaat over de dilatatievoegen in verticale vlakken. Voegen kunnen hier bepalend zijn voor het uiterlijk van het bouwwerk. Meer dan bij vloeren is de afwerking van een voeg in wand en gevel een esthetische uitdaging.

Bij verticale dilatatievoegen wordt onderscheid gemaakt tussen koude voegen en dilatatievoegen. Een koude voeg – ook wel abusievelijk een knipvoeg genoemd – is een niet afgewerkte voeg in metselwerk of tussen lijmblokken. De koude voeg is vergelijkbaar met een krimpvoeg in vloeren. De beweging is slechts in één richting mogelijk: die van verbreding. Een dilatatievoeg kan zowel krimpen als uitzetten en is daarom aanmerkelijk breder dan de koude voeg. In de geveltechniek (stapelbouw) wordt een onderscheid gemaakt tussen een open en een gesloten dilatatievoeg. Deze benaming is wat verwarrend omdat ‘open’ voegen soms toch worden afgewerkt met een elastisch vulmiddel. Locatie en voegbreedte lijken bepalend voor de aanduiding. Voor een artikel over voegafwerking is dit echter niet van belang.

De technische functies van voegafwerking bij wanden en gevels zijn in het algemeen:

• Voorkomen van vervuiling
• Winddichting
• Waterdichting
• Brandwering

Daarbij komt, meer dan bij vloeren, het esthetisch aspect. Al bij het ontwerp moet daarom rekening worden gehouden met de plaats van de voegen. Gekozen kan worden ze onopvallend weg te werken of juist te accentueren. Een voeg in de binnenhoek van een bouwwerk valt minder op dan in het vlak. Sponningen of de overgangen van materialen, kleuren en patronen zijn ook prima locaties voor onopvallende voegen. De plaatsing van een voeg achter bijvoorbeeld een hemelwaterafvoerbuis is een minder goede oplossing in verband met de bereikbaarheid bij onderhoud. Ook het volgen van de vertanding van metselwerk is af te raden. Deze voegen kunnen al in de bouwfase makkelijk vervuilen.

De verschillende technische functies hoeven niet per se door één bouwstof te worden vervuld. Ook met combinaties van producten kan aan de eisen worden voldaan. Hieronder vindt u een beknopt overzicht van verschillende voegafwerkingsproducten.

Kit is leverbaar in verschillende kwaliteiten en kleuren. De levensduur bedraagt vijf tot 25 jaar afhankelijk van vakmanschap, voegbeweging en kwaliteit. Door bezanding kan de glans worden weggenomen waardoor de voeg minder opvalt.

Compressieprofiel. Indrukbaar extrusieprofiel van UV-bestendig elastomeer voor toepassing in min of meer gelijkmatige voegen. Voor zover bekend standaard alleen leverbaar in zwart of grijs.

Compressieband. Een geïmpregneerd opencellig kunststof schuimband dat onterecht ook zwelband wordt genoemd. Het product is leverbaar in een beperkt aantal kleuren. De levensduur is onbekend. Het band wordt geleverd in voorgecomprimeerde vorm en vult bij uitzetting de ruimte. In een voeg met een onregelmatige breedte zal, als gevolg van compressieverschillen, de slagwaterdichtheid onder bepaalde omstandigheden niet voldoende zijn. Volgens SBRCURnet mag compressieband bij de waterdichte afdichting van gevelelementen alleen worden toegepast in een tweevoudig systeem.

Brandwerende voegafdichtingen garanderen een langdurige bescherming tegen brand. Bij zichtwerk is een combinatie met kit (de voegvulling dient dan als rugvulling), afdekprofielen of voegprofielen wenselijk.

Afdekprofiel. Uitermate geschikt voor het maken van strakke accentvoegen. Klemgefixeerde profielen volgen de voegbeweging en zijn gemakkelijk aan te brengen. Ze zijn verkrijgbaar in kunststof, al dan niet gepoedercoat aluminium en messing.

Dilatatievoegprofielen voor wand en gevel zijn leverbaar in hard kunststof, aluminium, rubber of combinaties van deze materialen. Er bestaan een groot aantal verschijningsvormen met zeer uiteenlopende technische specificaties.

---

Dit artikel is opgenomen in het e-boek “Afwerking van dilatatievoegen in de burgerlijke en utiliteitsbouw”. Download het hier.

Waar zit het lek?

Het  installeren van waterdichte voegprofielen is vakwerk: het onderstel moet op de juiste hoogte worden gesteld en goed worden bevestigd op de constructieve ondergrond. Vervolgens dient het geheel waterdicht te worden afgewerkt. Als tijdens dit laatste deel van de montage fouten worden gemaakt, is lekkage het gevolg. Het ‘lange rechte eind’ is, zoals mag worden verwacht, het minst moeilijk. Bij hoeken of kruisingen wordt het lastiger. De meeste aandacht moet echter uitgaan naar de afwerking bij opstanden en voegeinden. In de praktijk worden hier de meeste fouten aangetroffen. In dit artikel wordt ingegaan op de details van een waterdichte voegafwerking. Speciale aandacht voor  de montage bij wanden en voegeinden. Waar moet op worden gelet? Hoe gaat een goede uitvoering in zijn werk? Welke oplossingen zijn voorhanden?

Belangrijkste aandachtspunt bij de afwerking van rechte stukken, is de aansluiting op de watervoerende laag van het dak of dek. Bestaat deze uit bitumineuze dakbanen, zoals bij een dek met gietasfalt, dan wordt gekozen voor een voegprofiel met een lange aansluitfolie. Deze uit het profiel kragende folie moet door de dakdekker tussen twee lagen dakbedekking worden ingeplakt. Bij een watervoerende toplaag van bijvoorbeeld kunsthars, wordt een voegprofiel met korte folie toegepast. Deze steekt slechts een klein stukje uit het profiel. Om zijdelingse indringing van water via de stuiknaden van de onderconstructie tegen te gaan, dient de folie te worden opgenomen in de waterdichte laag van de vloer. Daartoe wordt direct naast het profiel aan beide zijden een circa 5 mm brede naad aangebracht, die naderhand wordt gevuld met een kunsthars gietmortel.

Dilatatievoegen lopen vaak vlak langs kolommen of opstanden. Hier moet een wand-vloerprofiel  worden toegepast. Eén zijde van het profiel is gemaakt voor aansluiting op de wand, de andere helft bestaat uit een normaal vloerprofiel. Afhankelijk van het type profiel zijn er verschillende wandaansluitingen. Bij alle aansluitingen gaat het om een constructie waarbij  de waterdichte laag van het profiel tegen de wand wordt geklemd. Als extra bescherming wordt soms ook nog een gezette stalen strook met kitrand gebruikt om hemelwater, dat van de wand naar beneden stroomt, op de juiste wijze af te voeren. Hiernaast staat een dergelijke combinatie afgebeeld.

Bij de overgang van een vloer-vloerprofiel naar een wand-vloerprofiel, bijvoorbeeld bij een kolom, wordt het lastig om een goede aansluiting te maken. Meestal hebben we hier te maken met twee haakse hoeken en een eenzijdige overgang van horizontaal naar verticaal. Bij de meeste voegprofielen zijn de functies ‘waterdichting’ en ‘opname voegbeweging’ verenigd in het harmonicavormig tussenrubber. De waterdichtheid is dan afhankelijk van de kwaliteit van de lasverbindingen in het rubber. Bij de voegprofielen van Buchberger zijn de functies gescheiden. De waterdichte laag, een kunststof dakbaan, loopt door over het profiel. Dit betekent dat niet het zichtbare tussenrubber, maar de veilig daaronder liggende folie zorgt voor de waterdichting. Hoeken, T-stukken en andere aansluiting moeten ter plaatse worden gemaakt met behulp van hete lucht lasapparatuur. Een goede profielmonteur beheerst dit vak en is in staat een perfect waterdichte aansluiting te maken. Op deze film ziet u hoe dit in zijn werk gaat.

Een aparte waterdichte laag in de vorm van een dakfolie heeft ook voordelen bij een haakse of schuine beëindiging tegen opstanden. Hier laat men de folie doorlopen in een verticale hoek en plakt deze in met dakbedekking. Voetlood zorgt dan voor een schubsgewijze afdekking waardoor hemelwater geen toegang meer krijgt. Bij het ontbreken van voetlood of andere afdekking wordt een verticaal hoekstuk toegepast. Deze zijn in verschillende vormen beschikbaar.

Montage voegprofiel/gootcombi

De afvoer van hemelwater van het enorme parkeerdak van Transferium De Uithof stelde aannemer Hurks Bouw voor een probleem. De aanvankelijke gedachte om het water via de dilatatievoegen af te voeren, bleek in de praktijk niet eenvoudig te realiseren. Afvoerputten waren gezien het sterke afschot  geen optie. Het water moest immers over de volle breedte worden afgevangen. Stalen goten zijn dan de beste oplossing.  Deze moeten echter – in verband met bevestiging van de afvoerbuizen – op de plaats komen waar ook een dilatatievoegprofiel is bedacht. Voor dit soort gevallen produceert Buchberger combinaties van afvoergoten en waterdichte dilatatievoegprofielen. Hoe gaat de montage van deze bijzondere constructie in zijn werk?

Parkeergarage P+R De Uithof is op 1 oktober 2013 geopend en biedt overstapgelegenheid op het openbaar vervoer. De garage biedt plaats aan tweeduizend auto’s verspreid over negen parkeerlagen. Het ontwerp van het bouwwerk kwam tot stand in samenwerking tussen KCAP Architects&Planners en studioSK/Movares. De combinatie Hurks – Dura Vermeer realiseerde het project.

Voor de vloerconstructie was gekozen voor kanaalplaten met daarop een gevlinderde druklaag. De dikte van deze druklaag  was bepalend voor de diepte van de goot. Van een kanaalplaat kan immers nauwelijks iets worden afgefreesd. De maximale breedte van de goot wordt beperkt door de wielbelasting. Bij een grote gootbreedte moet een dikker rooster worden toegepast en wordt de doorstroom van het hemelwater beperkt. Bij dit project zal de afvoercapaciteit van de goten voor de meeste buien voldoende zijn. Voor de afvoer van stortbuien zijn in het gebouw noodvoorzieningen aangebracht. Voegprofiel/gootcombinaties worden bij voorkeur aangebracht met de goot aan de hoge zijde. Zo wordt het waterdichte voegprofiel niet onnodig belast met hemelwater.

De stalen delen van het voegprofiel, goot, waterdichte folie en tussenrubber worden apart aangeleverd.  Alleen bij de hoek- en eindstukken is de goot al gemonteerd. Om verontreiniging met mortel tegen te gaan, wordt allereerst de voeg gevuld met een indrukbaar materiaal. Vervolgens wordt het voegprofiel langs een referentielijn op hoogte gesteld in een kunsthars gemodificeerde mortel. Met behulp van een afstandhouder worden de aparte lengten op de juiste hoogte tijdelijk met elkaar verbonden. Als de mortel is uitgehard wordt het voegprofiel met ankers aan de ondergrond verbonden en worden de afstandhouders verwijderd.

De gootelementen worden vervolgens  op het voegprofiel gemonteerd en in dwarsrichting op de juiste hoogte gesteld. Vanzelfsprekend dient de gootbodem volledig ondersabeld te zijn en wordt, na harding van de mortel, eveneens verankerd aan de ondergrond. Vervolgens worden de gootstukken onderling middels een lasnaad waterdicht aan elkaar verbonden. Tenslotte worden uitlopen aan de goot gelast.

Dan is het tijd voor de afwerking van het voegprofiel. Kenmerkend voor Buchberger waterdichte voegprofielen is de waterdichte folie onder het tussenrubber. Deze folie is de tweedelijns waterdichting die aansluit op de watervoerende laag. Het aanbrengen op de rechte stukken is eenvoudig, maar bij hoeken en opstanden – bij dit project volop aanwezig – is vakmanschap van een dakdekker vereist. Op de folie wordt vervolgens het fabrieksmatig op maat en in vorm gebrachte tussenrubber aangebracht. Folie en rubber worden tenslotte met roestvaststalen strips op de onderconstructie gekneld. Daartoe worden beide voorgeboord alvorens de bouten met het juiste moment worden aangedraaid.

Om vervuiling van het voegprofiel met mortel en schade door de vlindermachines  te voorkomen wordt het geheel afgeplakt met een beschermende tape. Naderhand, als de druklaag is uitgehard, worden de roosters in de goot aangebracht. De naad tussen voegprofiel en goot tenslotte, werd bij dit project door een kitspecialist gevuld. De kit in de niet-werkende voeg zorgt voor een perfecte aansluiting van het watervoerende betonoppervlak op de folie onder het tussenrubber.

Montage van voegprofielen

Door het ontbreken van dilatatievoegprofielen was de tegelvloer van winkelcentrum Hoog Catharijne in 2005 in zo’n slechte staat geraakt, dat eigenaar Cório besloot tot herstel.  Men wilde de renovatie goed aanpakken en koos voor toepassingen van een zwaar belastbaar aluminium voegprofiel. In totaal ging het om zo’n 700 strekkende meter vloer rondom de voegen. Omdat het winkelcentrum open moest blijven, werd de klus geklaard in de avond en nacht. Hoe gaat  zo’n project in zijn werk?

Veel tegels naast de voegen waren gebarsten, gescheurd en zelfs geheel of gedeeltelijk verdwenen. Een en ander was onder meer het gevolg van het ontbreken van horizontale steun ter plaatse van de voegen. Puntbelastingen  – denk in dit geval aan de harde wieltjes van winkelwagens, rolkoffers e.d. – veroorzaken dan het afbrokkelen van de niet opgesloten tegels. Tussen de afdekte plekken zijn de scheuren in het tegelwerk goed te zien.

De aan de voeg grenzende tegels moesten volledig verwijderd worden. Ook de daaronder liggende zandcementvloer diende te worden weggenomen tot op het constructieve beton.

Hiernaast een foto van het sloopwerk. Zo’n breekhamer geeft een hels kabaal in een besloten ruimte.

Uit onderzoek was gebleken dat de laagdikte van de zandcementvloer kon variëren. In de meeste gevallen zou kunnen worden volstaan met een voegprofiel van 50 mm hoogte, maar andere profielhoogten moesten achter de hand worden gehouden.

Niet voorzien was dat profielen met een verschillende hoogte aan weerszijde van de voeg moesten worden toegepast. Noodzakelijke reparaties aan de constructieve ondergrond werden in de loop van het werk meegenomen.

Op een flink aantal plaatsen kwamen ‘sprongen’ in de voeg onder het tegelwerk vandaan. De monteurs volgen op de foto hiernaast het verloop van de voeg bij zo´n sprong.

Het profiel wordt gesteld op een bed kunsthars gemodificeerde mortel. Met stroken opencellig polyetherschuim wordt de voeg zelf vrijgehouden van mortel.

Bij renovatiewerk wordt de hoogte afgestemd op die van het omliggende tegelwerk. Bij dit project was de eis dat het voegprofiel tussen 0 en 2 mm onder de tegelvloer zou komen te liggen. Hier wordt een boorhamer gebruikt om het profiel op de juiste hoogte in de mortel te trillen. Als het profiel is gesteld wordt de overtollige mortel weggenomen.

De afstandhouders houden het voegprofiel op de gewenste stand en worden pas verwijderd nadat het profiel mechanisch is verankerd aan de ondergrond.

Kunsthars gemodificeerde mortel hardt binnen enkele uren uit. Op dat moment kunnen de betonankers worden aangebracht. Uit praktische overwegingen worden de profielen echter aan het begin van een nieuwe werkdag – dus zo’n zestien tot 24 uur later – verankerd.

Nadat de voegprofielen zijn verankerd kon de tegelzetter aan het werk. In dit geval werd een bed van zandcement op de juiste hoogte aangebracht waarin de natuursteen tegels werden gevlijd en vervolgens aangeklopt.

Onderin de foto zijn de eerste tegels al aangebracht. Boven is het mortelbed zichtbaar waarin diezelfde nacht nog tegels zullen worden aangebracht.

De aluminium ‘noodbrug’ op de voorgrond is bedoeld om de volgende dag het winkelend publiek te laten passeren zonder dat schade wordt toegebracht aan het nog drogende tegelwerk.

Ruim zeven jaar later ligt de vloer er nog prima bij. De foto hiernaast is gemaakt in december 2012.

Dilataties in dekvloeren

Hoe kan ongecontroleerde scheurvorming in een dekvloer worden voorkomen? Wat is het verschil tussen een krimpvoeg en een dilatatievoeg?  Wanneer moet een voegprofiel worden toegepast? Tijdens de verharding van de mortel wordt een dekvloer kleiner. De voornaamste oorzaak is verdamping van niet gebonden water. De krimp treedt op bij cementgebonden vloeren en in mindere mate bij anhydrietvloeren. Dit zijn dekvloeren gebonden met calciumsulfaat. Door nauwkeurige samenstelling van de mortel, juiste verwerking en beheersing van de condities tijdens de verharding kan de mate van scheurvorming worden beïnvloed, maar nooit geheel worden voorkomen. Bij afwerking met tapijt of parket is enige wilde scheurvorming geen probleem, maar bij een hechtende harde vloerbedekking moet het proces beheerst worden.

Spanningen als gevolg van krimp leiden tot scheuren op willekeurige plaatsen. Deze ongecontroleerde scheurvorming kan worden voorkomen door het aanbrengen van velddilataties. De dekvloer krijgt daarmee de ruimte om te krimpen. Een velddilatatie of krimpvoeg is dus niets anders dan geplande scheurvorming.
Bij het maken van een dilatatieplan dient onderscheid te worden gemaakt tussen hechtende en niet hechtende dekvloeren. De laatstgenoemden worden door een folie of isolatiemateriaal gescheiden van de dragende ondergrond.

dilatatievoeg in draagvloer

Hechtende en niet hechtende dekvloeren
Voor hechtende dekvloeren geldt dat dilataties in de dragende ondergrond te allen tijde dienen te worden doorgezet in de dekvloer. Bij prefab draagvloeren zonder druklaag is het aan te bevelen ook voegprofielen aan te brengen boven niet gekoppelde plaatovergangen.
De kans op scheurvorming is altijd groot bij scherpe hoeken. Daarom moet overwogen worden L- en U-vormige vloeren op te delen in rechthoeken en een voegprofiel aan te brengen in deuropeningen.

Voor niet hechtende dekvloeren gelden de volgende basisregels:

• L- en U-vormige vloeren dienen te worden opgedeeld in rechthoekige velden. De voorkeur gaat uit naar vierkant, maar de verhouding tussen lengte en breedte mag zeker niet groter zijn dan 1:2. Pas veldscheidingen toe bij deuropeningen.
• Bij calciumsulfaatgebonden vloeren geldt een maximum veldoppervlak van 400 m² en een grootste diagonaal van 50 meter. Cementgebonden vloervelden mogen niet langer zijn dan 10 meter en niet groter dan 80 m². Voor vloeren met een harde afwerklaag worden kleinere afmetingen gehanteerd.
• Verwarmde en onverwarmde vloerdelen dienen te worden gescheiden.
• Tussen vloervelden met een eigen vloerverwarmingscircuit wordt een dilatatie aangebracht.
• Het doorzetten van dilatatievoegen in de constructie vloer dient sterk overwogen te worden.

krimpvoeg

Krimpvoeg of dilatatievoeg?
De krimpvoeg maakt beweging van de vloer in één richting mogelijk: die van verbreding. Hiermee onderscheidt hij zich van de dilatatievoeg die breder en smaller kan worden. Dit als gevolg van bijvoorbeeld temperatuurschommelingen. Bij vloerverwarming maar ook bij sterke zoninstraling zal de dekvloer uitzetten en krimpen. Dit effect is sterker bij zwevende vloeren ofwel constructies waar dek- en draagvloer zijn gescheiden door een laag isolatiemateriaal. De vloer zelf maakt uiteraard geen onderscheid tussen een krimpvoeg of een dilatatievoeg. Dit wordt bepaald door de ontwerper en is men name van belang bij de keuze van een voegprofiel.

Voegprofielen
De simpelste dilatatie wordt verkregen door het aanbrengen van een zaagsnede. Niet gesteunde voegwanden kunnen echter op den duur  afbrokkelen. Dekvloeren, tegels en kunsthars afwerklagen zijn immers slecht bestand tegen de trekkrachten die worden veroorzaakt door passerende boodschappenkarretjes, serveerwagens en dergelijke. Bij kans op schade wordt geadviseerd een voegprofiel toe te passen.

krimpvoegprofiel

De meeste voegprofielen die tijdens het aanbrengen van de dekvloer worden geplaatst, kenmerken zich door perforaties in de steunbenen. Deze zorgen voor een prima hechting met de vloer waardoor een mechanische bevestiging overbodig is. Dilatatievoegprofielen worden gekozen op basis van voegbewegingen, belastbaarheid en eventuele hygiënische eisen. De keuze van een krimpvoegprofiel  is gebaseerd op belastbaarheid en het metaal waarvan het voegprofiel is gemaakt. Aluminium is goedkoper, maar corrosievast staal geeft geen smeerstrepen bij het vlinderen. Dit laatste is van belang bij vloeren zonder verdere afwerklaag.

---

Dit artikel is opgenomen in het e-boek “Afwerking van dilatatievoegen in de burgerlijke en utiliteitsbouw”. Download het hier.