Voorkom mosaangroei en betonaantasting

Medio november 2018 werden de resultaten gepubliceerd van een langlopend technisch onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van mosaangroei op civiele betonconstructies. Uit een analyse van de gegevens van vijftien “kniplocaties” werd een duidelijk verband gevonden tussen de vochthuishouding in de betonhuid en de aanwezigheid van mos. Mossen blijken goed te gedijen op een betonoppervlak met een hogere porositeit en permeabiliteit. De onderzoekers stellen dat de aangroei het gevolg is van een hogere porositeit en zeker niet de oorzaak.

Fibertex, onze fabrikant van Formtex bekistingsfolie, is niet verbaasd over deze bevindingen. Op betonconstructies die zijn gemaakt met dit materiaal, is de aangroei beduidend minder. Dat is goed te verklaren. In dit artikel wordt ingegaan op de aanbevelingen uit het onderzoek in relatie tot het gebruik van bekistingsfolie.

In 2015 begonnen Rijkswaterstaat, Prorail, de beton- en cementindustrie en enkele grote infra-aannemers met het gezamenlijk onderzoek naar de aantasting van kunstwerken in relatie met mosaangroei. Op 29 oktober 2018 werd het eindrapport door de onderzoekscommissie aangeboden aan een stuurgroep met vertegenwoordigers uit alle geledingen van de betrokken partijen. De publicatie en presentatie vond plaats op de  Betondag van 15 november  2018. Vakmedia als Cementonline, Betoniek en Bouwwereld gaven aandacht het onderwerp. Het rapport “Verkennend onderzoek naar betonaantasting in combinatie met mosaangroei” is in zijn geheel te downloaden op de website van CROW.

De belangrijkste bevinding vinden we in § 8.1: Een hogere porositeit en permeabiliteit maakt het beton in algemene zin meer kwetsbaar voor het binnendringen van O₂, CO₂ en zouten, waarbij het indringen van CO₂ op haar beurt weer meer poreus worden van het randzonebeton (CEM III) tot gevolg heeft. Een hogere porositeit en permeabiliteit van het randzonebeton gaat gepaard met een hogere wateropname en afgifte en daarmee gunstiger condities voor mosaangroei. Dit geldt zowel op horizontale als verticale oppervlakken. De onderzoekscommissie concludeert verder dat een zelf versterkend effect van porositeit optreedt onder invloed van carbonatatie. Deze carbonatatie maar ook het kalkgehalte en de pH-waarde hebben invloed op de zuurgraad die mogelijk weer effect heeft op het ontstaan van mosaangroei.

Vooruitlopend op noodzakelijk aanvullend onderzoek doet de commissie in § 9.3 een aantal aanbevelingen voor de sector:

• Wees terughoudend met curing compounds.
• Ga zuinig om met bekistingsolie.
• Zorg voor een zo gladde afwerking van het oppervlak.
• Pas betonmengsels toe die ongevoelig zijn voor de gangbare praktijk van afwerking en nabehandeling.
• Vermijd toepassing van mortel met een hoge waterbindmiddelfactor (voorheen watercementfactor).
• Vermijd mengsel met een extreem laag klinkergehalte.

Vreemd genoeg ontbreekt het gebruik van een bekistingsfolie zoals Formtex®. Hiermee kunnen een aantal aanbevelingen in één keer worden gerealiseerd. Bekistingsfolie of CPF-liner is een in de jaren ’80 ontwikkeld materiaal dat als een voering op de bekisting wordt aangebracht. Het materiaal zorgt voor afvoer van overtollig water en lucht uit het oppervlak van vers gestort beton. De werking van het materiaal wordt hier duidelijk gemaakt. Door verwijdering van het water, gaat de waterbindmiddelfactor (wbf) in de betonhuid omlaag en ontstaat een gladde en dichte betonhuid. Uit verschillende studies blijkt dat het gebruik van Formtex de levensduur van betonconstructies aanzienlijk verlengt. Een met een bekistingsfolie gemaakte betonconstructie heeft een verhoogde weerstand tegen onder meer carbonatatie, waterindringing en vorst-dooischade.

Bij toepassing van Formtex is bekistingolie overbodig. Het gebruik van curing compounds kan sterk beperkt worden of – als de bekisting lang genoeg blijft staan – zelfs geheel achterwege blijven. Een biofilm als voedingsbodem voor micro-organismen en deze, op haart beurt, voor mossen ontbreekt dan. Door de gladde oppervlaktestructuur hebben gewassen weinig houvast. Tenslotte vertraagt het gebruik van bekistingsfolie de afname van de zuurgraad. Een hoge pH-waarde is niet aantrekkelijk voor plantengroei. De foto hiernaast van een in 1999 gemaakte muur zegt echter meer dan woorden.

Voor meer informatie over Formtex lees het het artikel “Ervaringen met bekistingsfolie”